Projectie vanaf je Linux-laptop – Zitten in je eigen thuisbioscoop
Er was eens een tijd dat “een lezing” betekende dat iemand een verhaal hield dat hij voor de gelegenheid had opgeschreven. Tegenwoordig verwachten we dat de spreker eerst een laptop of tablet inschakelt om het gezegde via een presentatie, filmpje, muziek of foto’s te ondersteunen. De meeste zalen hebben de projector die daarvoor nodig is al klaarstaan. Of meestal: klaar hangen. Plug-in en spreken maar.
Auteur: Marien Grashoff
Maar wat als een beamer niet klaarstaat? Dan breng je je eigen projector mee. En als je toch zo’n ding hebt, waarom zou je die dan ook niet thuis gebruiken? Niet voor lezingen natuurlijk, maar gewoon als je eigen mini-thuisbioscoop. Met Linux is dat prima te doen. In dit artikel zet ik de benodigde hardware op een rij en leg ik uit welke software daarbij nodig is. Wie al een projector heeft, kan meteen door naar dat tweede deel.
De configuratie die we hier bekijken, is die van een laptop verbonden met een projector/beamer. De wat duurdere projectors krijgen steeds vaker ook een netwerkaansluiting. Dan kun je ze ook aan je mediacentrum en je netwerkopslag koppelen, maar dat laat ik hier verder buiten beschouwing.
Voor een projector om thuis of in kleine zalen te gebruiken, zijn een lichtsterkte van 2000 (ANSI-)lumen en een resolutie van XGA 1024×768 voor 4:3 beeldverhouding, resp. WXGA 1280×700 voor 16:9 beeldverhouding wel de minimumeisen. Die resolutie is wat het apparaat zelf kan (’native’), maar daarnaast tellen natuurlijk ook de prestaties van de grafische kaart in je laptop. De bekende merken hebben allemaal wel wat: Acer, BenQ, Canon, Epson, LG. Wil je iets mooiers, dan kun je bijvoorbeeld eens kijken naar Optoma. Denk qua prijs aan iets van 250-300 euro voor een instapmodel.
De verbinding tussen laptop en projector loopt doorgaans via VGA of HDMI. Even kijken dus wat beide apparaten bieden. Eventueel heb je een VGA-naar-HDMI-adapter nodig, of omgekeerd. Dat is een simpel kabeltje van tien euro.
Waar projecteer je op? Een gladde witte muur kan voldoende zijn, maar een los projectiescherm kost ook maar een paar tientjes.
Dan het geluid. Laptopspeakers zijn te klein en dus heb je externe speakers nodig. Dat kunnen gewoon 2.1 pc-speakers zijn met voldoende vermogen, maar als je alles geregeld ergens anders moet opstellen, is dat weer een heel gesleep. Er bestaan stereospeakers in een enkelvoudige behuizing, bijvoorbeeld van Creative, maar daar moet je wel een beetje naar zoeken. Let goed op welk vermogen de speaker heeft. Je koppelt ze via USB of Bluetooth. Ik heb zelf het liefst een USB-kabel, zodat ik niet verrast word door storingen of pauzestanden op de Bluetooth-verbinding. Prijzen van 100-150 euro. Ik vond er een in de sale voor minder dan de helft van de prijs. Uiteraard werken de bijgeleverde apps alleen onder Windows (en soms ook MacOS), maar die heb je niet nodig om er gewoon geluid uit te krijgen.
Tenslotte de disc drive. Steeds minder laptops hebben die nog ingebouwd. En wat erin zit is ook niet zomaar te vervangen door iets anders. Maar voor minder dan 100 euro koop je een externe DVD/Blu-ray-speler, die je via een (mini-)USB-kabel aansluit.
Maar misschien wil je wel ergens iets vertonen waar al een projector beschikbaar is. In dat geval moet je zorgen (heel erg) ruim op tijd aanwezig te zijn, zodat je alles even kunt testen. Zorg dan ook dat je eventueel benodigde adapters voor beeld of geluid bij je hebt. En je verlengsnoer natuurlijk.
Als je de apparatuur allemaal nog moet aanschaffen, ben je dus al met al gauw een paar honderd euro kwijt. Misschien toch wachten op het aankomende vakantiegeld? Het loont wel in kijk- en luisterplezier, maar je moet het ervoor over hebben.
Tip: kijk ook eens op Marktplaats of het prikbord in de supermarkt. Een projector hoeft niet per se supernieuw te zijn. Let dan wel heel goed op de specificaties en probeer het apparaat uit voor je het koopt.
Sluit alles aan en start de show. Of je eerst de projector aanzet of de laptop, maakt niet meer uit. Als je de projector als tweede start, hoort de laptop die automatisch te zien. Je krijgt dan een venster om te kiezen hoe je beeldscherm en projectiescherm wilt laten samenwerken. Waarschijnlijk moet je toch handmatig zaken bijstellen, dus kies meteen voor ‘Geavanceerd’. Je bent dan bij ‘Systeeminstellingen’ > ‘Beeldscherm’ en daar moet je ook zijn. Zoek de hoogst mogelijke gezamenlijke resolutie, stel je laptop in als ‘Primair’ en kies dan voor ‘Schermen spiegelen’. Wat je op je laptop ziet, wordt nu precies zo geprojecteerd. Vergeet na de voorstelling niet om de beeldschermresolutie van je laptop weer terug te zetten naar de oorspronkelijke waarde.
Tip: Mocht je laptop de projector niet vanzelf ontdekken, dan heb je altijd nog een functietoets daarvoor, meestal F2 of F5. Vroeger had je die nogal eens nodig…
Dan het geluid. Dat zou ook automatisch moeten gaan. Controleer het via ‘Systeeminstellingen’ > ‘Geluid’. Bij ‘Uitvoer’ moet de aangesloten externe speaker geselecteerd zijn. Kijk ook even of ‘Dempen’ niet per ongeluk aanstaat. Alles is nu klaar voor gebruik: starten maar!
Als je simpelweg een presentatie wil laten zien via de projector, draai je die gewoon in OpenOffice. In het menu ‘Presentatie’ > ‘Instellingen presentatie…’ kun je bij ‘Meerdere beeldschermen‘ > ‘Presentatie-weergave‘ aangeven naar welk scherm de presentatie moet. Verder wijst het zich vanzelf. Desgewenst kun je met hulp van de app ‘Impress Remote’ (beschikbaar voor Android en iOS) de presentatie van afstand besturen via een Bluetooth-verbinding met je laptop.
Een film afspelen doe je het makkelijkst met VLC media player. Of het nu een schijfje is, een lokaal bestand, een netwerkstream of wat dan ook, VLC accepteert vrijwel alles. Via het menu ‘Media’ kun je alles openen. Mocht je geen geluid horen, controleer dan via het menu ‘Audio’ of het juiste audioapparaat − namelijk je externe speaker − is geselecteerd.
Met VLC speel je een film af van een DVD. Mocht je een Blu-ray-speler hebben, dan moet je nog wat extra werk doen om die aan de praat te krijgen. In het kort komt het hierop neer:
Je zet VLC op volledig scherm. De bediening verloopt via het pop-up player-venster. En zo bekeken we, alsof het weer vroeger was, de oude serie van Floris in zwart-wit.
Een andere mogelijkheid is OpenLP. Dat is een presentatietool, die bedoeld is voor gebruik op de beamer(s) in kerkdiensten. Maar laat je daardoor niet afschrikken. Het biedt de mogelijkheid om presentaties, foto’s, filmpjes, muziek en PDF’s samen te brengen tot één geheel. Je kunt dat geheel − even wennen aan de naam: het heet ‘liturgie’ − ook opslaan als afzonderlijk bestand, waarin alle onderdelen worden bewaard, dus inclusief media en presentaties. Dat kun je meenemen op een USB-stick of versturen via het netwerk en elders afspelen.
OpenLP integreert goed met andere applicaties. Voor media afspelen gebruikt het gewoon VLC en voor presentaties OpenOffice. In OpenLP maak je je eigen thema met eigen achtergrond en lettertype. Eventuele andere media worden daarin opgenomen. Als je een laptop aansluit op een bestaande projector, zal OpenLP die automatisch vinden, ook als het er twee zijn. Er zijn apps voor Android en iOS waarmee je via het lokale netwerk OpenLP vanaf je telefoon of tablet kunt bedienen. Alles is open source en wordt door een community onderhouden.
Installeren kan gemakkelijk vanuit de Ubuntu repositories. Wel even controleren of dat het versie 2.4 is. Zo niet, dan moet je inderdaad de PPA toevoegen, die in het online manual wordt genoemd. Ubuntu Bionic heeft in elk geval versie 2.4. Installatie gaat verder vanzelf.
Bij de eerste keer opstarten komt er een ‘Eerste Keer Assistent’ langs om de basisconfiguratie in te stellen. Selecteer daar ‘Nederlands’ als taal en schakel de plug-ins, ‘Bijbel’, ‘Lied’ en ‘Liedgebruik’ uit. Desgewenst kun je ‘Toegang op afstand’ inschakelen. Installeer ook wat thema’s; die zijn onbruikbaar, maar geven je een idee wat er mogelijk is en ze kunnen als basis dienen voor eigen creaties.
Neem verder de tijd om rustig het uitgebreide online User Manual door te nemen (zie link in kader). Ook de Android en iOS apps voor de afstandsbediening worden daarin uitvoerig beschreven. Dat is in het Engels. Als dat lastig te volgen is naast het programma, kun je natuurlijk in OpenLP even wisselen naar Engels via het menu ‘Instellingen’ > ‘Taal’. En ja, soms moet je even voorbij gaan aan de nogal Amerikaanse christelijke boodschap, die hier en daar wordt rondgestrooid.
Mocht je OpenLP toch willen gebruiken voor de beamer in een kerkdienst, dan schakel je de plug-ins voor bijbels en liederen weer in. Die bieden de mogelijkheid om bijbelvertalingen en liedboeken te importeren in een database. Je kunt dan snel zoeken en een tekst makkelijk kopiëren en plakken naar de liturgie (‘Aangepaste dia’s’). Helaas worden de gangbare vertalingen en liedbundels van de Nederlandse katholieke en de meeste protestantse kerken niet vanzelf ondersteund. Maar daar moet iets creatiefs op te vinden zijn. Welke hacker doet een poging? Ook wel handig is de plug-in, die voor liederen onder de CCLI-licentie precies het gebruik bijhoudt − voor de afrekening aan het eind van het jaar.
Dus…
Vanaf je Linux-laptop via een projector een film draaien of een presentatie verzorgen kan prima. Je moet even uitproberen hoe je de zaken netjes aansluit en instelt, maar dan gaat het vloeiend. Gewone presentaties via OpenOffice en video’s via VLC media player. Wil je een presentatie uitbreiden met filmpjes, muziek of foto’s, en dat geheel makkelijk mee kunnen nemen naar een andere locatie, dan kan OpenLP van pas komen.
